Bursa Yeşil Camii, Bursa’da ilk dönem Osmanlı mimarisinin önemli örnekleri arasında yer alan bir tarihi yapı. Caminin ünü, çini kaplamalarından gelir.
Cami, adını verdiği Yeşil semtindedir; Yeşil külliyesi yapılarındandır. “Yeşil” adını, bir zamanlar minarelerinde bulunan yeşil renk ağırlıklı süslemelerinden aldığı düşünülür.
Tarihçesi[]
Çelebi Sultan Mehmed tarafından, 822 H. (1419 yılında yaptırıldığını belirten kitâbesi, kuzey cephedeki büyük kapı üstündedir. Üç satırlık arapça yazılmış kitâbe 0,82X3,42 metre ölçülerindedir.
Kitâbe:
Bismillâhirrahmânirrahîym
- İ'tisamü bi keremihi'l-amim masmû'u sani'ul fitra
ve masuğu saigu'l-kudre a'ni hâzihi'l-buka'atil kerime
nüshatün min nüsah-ı cennet'in-naim
nüsicet bitakdiri'l-azizi'l-alîm
ravzat-ün min riayazi'l-ukba
nüsihat bi zehreti'l-hayat-id-dünya
- Tebahteret ale'l-akdar ve tedâlet dûneha'l-emsar ma semiha bi misliha'l-edvar ma dare'l-felek-üd-devvar ve ve-faka-s-sultan-ül â'zam ve'l-Arab el_müeyyed bi te'yidi Rabbi'l âlemin Gıyasüddünya veddîn.
- Es-Sultan ibni-s-Sultan Mehmed bin Bâyazid bin Murad bin Orhan
Halledallahü fî hilâfeti'l-arzı mülkehû
ve ecra fi bahri'l murdati fülkehu bi'l-emni bi te'sisiha ve tavtıdiha ve tasdidi erkâniha ve tesyidiha (Vettefeka) itmamuha fî zilhicceti hicrete-isneyn ve işrine ve semanemie
Türkçesi:
Rahman ve Rahim olan Allah'ın adı ile ve onun kâinatı ihata eden lutf ve keremine yapışarak işe başlıyorum.
Hilkat sanatkârının bir yapıcısı, kudret kuyumcusunun hayret-fezâ bir eseri olan bu kıymettar makam;
kudreti herşeye hâkim ilmi herşeyi ihata etmiş olan Rabbimizin takdiri ile örülmüş,
cenneti naim örneklerinden bir örnek
âhiret bahçelerinden bir bahçe
dünya süsleri ile meydana getirilmiş olan makam,
kâinat kurulalıberi sanatının inceliği
ve manzarasının güzelliği ile
bütün cihana ne kadar iftihar etse:
En mamur şehirler bile benzerine kavuşamadıklarından dolayı çekingen bir vaziyette karşısında ne kadar utanıp kalsalar yeridir.
Şark ve garbın büyük sultanı,
Arab ve Acem'in Hakanı,
Rabbilâlemînin kendisini nusret ve kudretine mazhar ettiği,
dinî ve dünyevî büyük sığınak olan Sultan oğlu Sultan Mehmed bin
Bâyezid bin Murad bin Orhan
(Allah yeryüzünde mülkünü dâim etsin ve arzular dünyasında da gemisini emniyetle yürütsün)
bu makamın son derece metin ve câzip bir şekilde tesisini emre muvaffak oldu.
Binanın itmamı 822 senesi zilhiccesine tesadüf eder.
Kitâbeden de anlaşıldığı gibi cami zilhicce 822 H. (Aralık-1419) da tamamlanmıştır.
İnşa kitâbesinin iki yanında 0,82X1,29 m. ölçülerinde sülüs ve kûfi yazı ile yazılmış kitâbe şöyledir.
- Râkimuhu ve nazımuhu ve mukannini kavaninihi
Ekalli hedemi bânihi
- Hacı ivaz bin Ahi Bâyezid gufire lehûma
Türkçesi:
Planlarını yapan (rakimi), yazan (nazını) ve dizen yaptıranı (kavaninin mukannini)
En az hizmet eden hademesi (Ekall-i hademe olanı) onun banisi (yapanı)
Ahi Bâyezid oğlu Hacı İvaz; Allah ikisini de affetsin,
İzah: Bu kitâbeden caminin mimarının Hacı İvaz Paşa olduğu anlaşılmaktadır.
Hünkâr mahfilinin Bursa kemerinin üstünde
- Kad temme nakşı hâzihi'l-imareti-ş-şerife
bi yed efkârı-n-nasi
Ali bin İlyas Ali
- Fî evahiri ramazani'l-mübarek
sene seb'a ve işrine ve semanemie
Türkçesi:
Tamamlandı nakşı şerefli imaretin
Fikirleri eliyle nasın (insanların)
İlyas Ali oğlu Ali'nin.
Ramazan-ı mübarekin ahirinde
Sene: Sekizyüz yirmi yedi
Bu şerefli imaretin nakışı, insanların en fakiri İlyas Ali oğlu Ali'nin eli ile 827 senesi mübarek Ramazanında (Ağustos-1414) tamamlandığını belirten kitâbesi vardır. Mahfilin stalaktitli çini yastığında çini ustası Mecnun Mehmed'in adı yazılıdır.
Mimarisi[]
Yeşil Camii, Çelebi Mehmet tarafından aynı zamanda hükümet konağı olarak inşa edilmiş iki katlı, iki kubbeli görkemli bir yapıdır.Cami, ters T planlıdır. Kronolojik sıraya göre bu plandaki yapıların, Orhan Gazi Camii ile Yıldırım Camii'den sonra üçüncüsüdür.
Caminin büyük ve olağanüstü oyma süslemeleri bulunan ana kapısı kuzey cephede yer alır.Kapıdan yan odalara açılan dar bir koridora girilir. Asıl ibadet alanına Bizans başlıklı iki sütunun ortasındaki alçak bir kapıdan girilir.İbadet mekanın iki yanındaki simetrik odalar, sancaklardan gelenlerin meselelerinin görüşüldüğü yerler olarak yapılmıştı. Doğudaki oda
Anadolu Beylerbeyliği’nden gelenler için, batıdaki oda Rumeli Beylerbeyliği’nden gelenler için kullanılıyordu.Daha sonraları bu odalar mahkeme salonu olarak kullanılmıştır.Girişin iki yanındaki merdivenlerle üst kata çıkılır. Yapının üst katında ortada hünkar mahfili, iki tarafında saray daireleri bulunur.İbadet mekanı, aynı eksen üzerinde üzerli birer kubbe ile örtülü iki ana mekandan oluşur. Kubbelerin çapı 13 metre, yerden yüksekliği ise 25metredir. Her iki kubbe büyük bir kemer ve kilit taşı ile birleştirilmiştir.
Mermer İşçiliği[]
Caminin yapımında Marmara Adası’ndan getirilen mermer kullanılmıştır; eser, Bursa’da yapılan ilk mermer abidedir. Eserin ön yüzü, pencereleri, kapısı, kitabeleri, kapı tavanı mermer işçiliğinin en güzel örneklerindendir.
Çinileri[]
Cami, mimari özellikleri yanında çini süslemeleri ile de büyük bir öneme sahiptir. Özelikle iç mekânda eyvanlar, müezzin mahfilleri, hünkar mahfili, tabhaneler, şahnişinler ve mihrap çini süslemenin yoğun olarak kullanıldığı bölümlerdir. Bunlar arasında bütünüyle çini ile kaplanmış mihrap zengin süslemeleriyle dikkat çeker.
Mihrap, eserin güney cephe ortasındadır. 1067 cm. yüksekliğinde ve 628 cm. genişliğindedir ve sır tekniğinde çinilerle kaplanmıştır. Erken Osmanlı döneminin ilk çini süslemeli mihrabıdır. Ağırlıklı olarak bitkisel motif ve kompozisyonlara sahip çinilerle kaplanmıştır. Yeşil Camii’indeki çinileri yapan usta, "Mecnun Mehmet’tir".
Ahşap İşçiliği[]
Yeşil Camii’nin giriş kapısı ve pencere kapakları, devrin ahşap işçiliğinin güzel örneklerindendir. Mihrabın batısında bulunan, tepesi altıgen külahla örtülü minber de özenli bir ahşap işçiliğinin ürünüdür.
Önemi[]
Planı[]
Planı ve mimarisi ana hatları ile Bursa Yıldırım Camisi’ne benzer. Osmanlı mimarlığında “ters T planlı” ya da “tabhaneli” olarak nitelenen yapı grubuna girer.
Rolevesi[]
Restorasyonları[]
Motifleri[]
Sanat yönü[]
Minaresi[]
Caminin minarelerinin birisi kuzeybatı, diğeri güneybatı köşesindedir. Minareler yapının 1855 depreminin ardından, 19. yüzyıl sonlarına doğru yapılmıştır. Orijinal minarelerin camiye adını veren yeşil çinilerle kaplı olduğu düşünülür.
Şerefesi[]
Minberi[]
Mihrabı[]
Kapılar[]
Cümle kapısı[]
Şamdanlar[]
Hatlar[]
Mihrap eyvanının doğu ve batı pencereleri üzerinde duvara asılmış birbirinin eşi olan daire biçiminde iki yazı levhası bulunur. Levhalarda “Amme suresi” yazılıdır. Biri yeşil, biri kırmızı olan bu yazılardan birinde Bursa’da 19. yüzyılda valilik yapmış Ahmet Vefik Paşa’nın adı geçer.
Levhalar[]
Perdeler[]
Meşin perdeler[]
Deri işlemeler[]
Son cemaat mahfili[]
Dersiamlar[]
Görevlileri[]
Eski görevlileri[]
Vaizler[]
Kapasitesi[]
Halen aktif olarak kullanılan caminin kapasitesi 2000 kişidir.
Yorumlar ve değerlendirmeler[]
Adres ve haritada yeri[]
- Yeşil Cami, Yıldırım, 16360 Yeşil, , Türkiye Bursa,
- http://www.haritamap.com/yer/28219/yesil-cami.html
İletişim[]
İç linkler[]
Dış linkler[]
- http://www.360tr.com/16_bursa/yesil_camii/
- http://www.deinreiseleiter.com/turkce/Bilgi/Bursa_tarih_camiler_turbeler.html
- http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/26/919/11471.pdf
- http://www.bursamuftulugu.gov.tr/index.php?modul=cami&id=20
- http://www.ktsv.com.tr/index.php?p=0
- http://www.btch.org.tr/page/?p=icerik&q=yesil-cami&id=105.
- http://www.bursa.bel.tr/hizmetler/sayfa/749
- http://www.frmlord.com/bursa/54877-yesil-cami-kitabeleri-turkce-cevirisi-ile.html
- http://www.bursa.com.tr/osmanli-kulliyeleri-138.html
- Kaynak: Türkiyede Vakıf Abideler ve Eski Eserler III (Bursa İli Merkez)